Bir işletmede en önemli gider kalemlerinden biri personel maliyetleridir. Çalışanların maaşları yalnızca bordroda görünen net tutarlardan ibaret değildir; işverenin ödediği vergiler, SGK primleri, yemek, yol, eğitim ve benzeri yan haklar da toplam maliyetin içine dahil edilir. Dolayısıyla işletmelerin sürdürülebilir bir finans yönetimi sağlayabilmesi için “bir personelin gerçek maliyeti”nin doğru şekilde hesaplanması gerekir.
Personel maliyeti, bir çalışanın işletmeye toplam yükünü ifade eder. Bu maliyet, yalnızca brüt maaşı değil, aynı zamanda işverenin ödediği SGK primlerini, işsizlik sigortası payını, vergileri, fazladan sağlanan yan hakları ve çalışanın işyeri kaynaklarını kullanmasıyla oluşan giderleri de kapsar.
Bütçe Planlaması: İşletme bütçesinin doğru yapılabilmesi için çalışan başına maliyetin net olarak bilinmesi gerekir.
Stratejik Kararlar: Yeni personel alımı, kadro daraltma veya dış kaynak kullanımı (outsourcing) gibi kararlar bu hesaplamaya dayanır.
Kârlılık Analizi: Çalışanın maliyeti ile şirkete sağladığı katma değer karşılaştırıldığında verimlilik ölçülür.
Fiyatlandırma: Ürün veya hizmet maliyetlerinin belirlenmesinde dolaylı olarak personel giderleri önemli rol oynar.
Çalışanın iş sözleşmesinde belirlenen brüt ücretidir. Bu ücretin içinde hem çalışana ödenecek net maaş hem de kesintiler bulunur.
Türkiye’de işverenin ödediği SGK işveren payı yaklaşık %20,5’tir. Bu oran kısa vadeli sigorta kolları, genel sağlık sigortası, malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası primlerini içerir.
İşveren, ayrıca brüt ücretin %2’sini işsizlik sigortası fonuna öder.
Damga vergisi, gelir vergisi stopajı ve diğer yasal kesintiler de işverenin yükümlülükleri arasındadır.
Yemek ücreti veya yemek kartı
Yol ücreti veya servis hizmeti
Özel sağlık sigortası
Prim ve ikramiyeler
Bu kalemler her işyerinde farklılık gösterebilir, ancak maliyet hesabına mutlaka eklenmelidir.
Çalışanların mesleki eğitimleri, sertifika programları, seminerler için yapılan harcamalar uzun vadeli maliyet kalemlerindendir.
Bilgisayar, telefon, masa, yazılım lisansı gibi donanımlar ile elektrik, internet, su, ısıtma gibi giderler de dolaylı maliyetlerdir.
Diyelim ki bir çalışan için:
Brüt maaş: 30.000 TL
SGK işveren payı (%20,5): 6.150 TL
İşsizlik sigortası işveren payı (%2): 600 TL
Yemek desteği: 2.000 TL
Yol desteği: 1.000 TL
Toplam aylık maliyet =
30.000 + 6.150 + 600 + 2.000 + 1.000 = 39.750 TL
Bu örnekte net maaşı çalışan belki 23.000 TL civarında alacak olsa da, işletme için aylık maliyeti yaklaşık 40.000 TL’dir.
Devlet teşviklerinden yararlanmak (ör. SGK prim teşvikleri, genç istihdam destekleri)
Esnek yan hak paketleri sunmak (çalışanın ihtiyacına göre maliyet yönetimi)
Teknoloji ile verimlilik artırmak (dijital çözümlerle zaman ve iş gücü tasarrufu)
Dış kaynak kullanımı (outsourcing) bazı departmanlar için daha ekonomik olabilir.
Personelin işletmeye maliyeti, yalnızca ödenen maaştan ibaret değildir. Sosyal güvenlik primleri, vergiler, yan haklar, eğitim ve donanım giderleri eklendiğinde gerçek maliyet çok daha yüksek çıkar. Bu nedenle işletmeler, çalışan başına maliyetlerini net olarak bilerek hem daha sağlıklı bütçe planlaması yapabilir hem de kârlılıklarını artıracak doğru stratejik kararlar alabilirler.
